Column van Jeroen Zweers voor Advocatie: AI in de advocatuur gaat verder dan ‘roeptoeteren’

Amper een maand geleden pleitte ik er in mijn vorige column voor dat advocatenkantoren generatieve AI, zoals de chatbot ChatGTP, een kans zouden geven. Generatieve AI is een vorm van artificial intelligence waarmee automatisch teksten, afbeeldingen, audio en andere content kunnen worden gegenereerd.

Dit gebeurt op basis van een opdracht of een vraag. Een AI-model genereert content aan de hand van de opdracht, en put hierbij uit een zeer uitgebreide set aan data waarmee het generatieve model is getraind.

Ik ben ervan overtuigd dat de inzet van deze vorm van kunstmatige intelligentie kan bijdragen aan de broodnodige vergroting van de klantgerichtheid, efficiëntie in de juridische sector kan verhogen en zo ook de toegang tot het recht kan verbeteren.

Aangenaam verrast

Inmiddels ben ik aangenaam verrast door de plek die deze AI in zo’n korte tijd heeft kunnen veroveren in de (nabije) toekomstplannen van de juridische sector. Het meest verrassende is dat niet alleen de corporate juridische afdelingen, maar ook de advocatenkantoren zich roeren.

Waar we gewend zijn dat de advocatenkantoren zelf nogal sceptisch tegenover technologie en innovaties staan, terwijl hun klanten – de corporates – wel volop innoveren, zie ik nu dat de twee groepen gelijktijdig stappen zetten.

Blijkbaar zien ook advocatenkantoren in dat AI ontwikkelingen met zich meebrengt waarmee ze moeten meebewegen. Niet alleen zullen ze AI moeten inzetten om beter te kunnen afstemmen op de wensen en het handelen van hun klanten; ze zien ook in dat de jonge generatie juristen zonder uitzondering AI zullen gebruiken. Ze kunnen dat dus maar beter reguleren, zodat dit veilig gebeurt.

Kantoren beseffen dat AI het advocatenwerk in zijn kern gaat veranderen. Kunstmatige intelligentie kan namelijk grote hoeveelheden informatie samenvatten, en kan volledige documenten opstellen. Dit zijn belangrijke routinewerkzaamheden van de jurist, vooral van junior juristen die veel onderzoek doen.

Verloren banen en omzetdaling

De verwachting is dan ook dat door de komst van AI juridische banen verloren gaan. Onderzoek naar geanonimiseerde data van LexisNexis over tijdregistraties van advocatenkantoren bevestigt dit. Ongeveer twintig procent van de juridische taken zou kunnen worden geautomatiseerd door AI. Hetgeen zou resulteren in een omzetdaling van maar liefst 23,5 procent voor advocatenkantoren in de aankomende twee jaar.

In de komende jaren zullen vooral de routinematige juridische taken niet meer door mensen, maar door AI worden uitgevoerd. Hierdoor wordt het aantal declarabele uren drastisch verlaagd, waarbij de grootste ‘klappen’ vallen bij de uren van junior advocaten.

Deze verwachting levert blijkbaar de benodigde druk op bij ook de advocatenkantoren zelf om ‘iets’ met AI te gaan doen. Er worden wereldwijd – vooral in de Verenigde Staten, Canada en het Verenigd Koninkrijk – dan ook verschillende experimenten door en met advocatenkantoren gestart voor het gebruik van AI in de juridische praktijk. Kantoren moedigen hun advocaten aan om te experimenteren met AI, met hun klanten te brainstormen over het gebruik ervan en na te denken over manieren waarop ze deze technologie kunnen gebruiken om waarde te creëren.

Enigszins gerust

Ik voel me door dit schijnbare bewustzijn bij advocaten enigszins gerustgesteld. Er lijkt beweging te komen in het toekomstbestendig maken van de sector, door de omarming van deze nieuwe technologie door de kantoren.

Wat me met name geruststelt, is dat het deze keer verder gaat dan alleen vanwege promotiedoeleinden roeptoeteren dat een kantoor thuis is in deze nieuwste hype. Er wordt nu wel degelijk echt geïnvesteerd. Grote advocatenkantoren, lanceren hun eigen interne chatbots, gebaseerd op de technologie van ChatGTP.

Zo lanceerde Dentons op 1 augustus haar “fleetAI”, een bot waarmee de advocaten van het kantoor juridisch onderzoek kunnen doen, juridische inhoud kunnen genereren en relevante juridische argumenten kunnen identificeren. Met een tweede bot kunnen juridische documenten worden geüpload, zodat bijvoorbeeld clausules en verplichtingen eruit kunnen worden geëxtraheerd, geanalyseerd en opgevraagd.

Ook in Nederland wordt er achter de schermen van (naar mij bekend is) vijf grote kantoren hard gewerkt aan de verkenning van de mogelijkheden van generatieve AI. Hier worden advocaten bijvoorbeeld getraind in ‘prompting’: hoe ze goede vragen kunnen stellen aan generatieve AI.

Niet gebruiken als Google

Men gebruikt generatieve AI vaak als Google. Maar daarmee krijg je geen goede resultaten: je moet doorvragen om bruikbare antwoorden te krijgen en vervolgens moet je leren hoe je met deze antwoorden omgaat. Deze training kan (en moet eigenlijk) door ieder kantoor worden ingezet.

AI wordt bij de kantoren nu nog vooral toegepast om samenvattingen en simpele correspondentie te schrijven, maar daarnaast worden ook experimenten gestart om met generatieve AI data van uitgevers te bevragen. Ik merk dat men het nog lastig vindt om te experimenteren met eigen data, vanwege zorgen over privacywetgeving en angst voor het weglekken van de eigen knowhow.

Daarom heb ik zelf een research-initiatief ontwikkeld, in samenwerking met een gerenommeerd IT-bedrijf, voor de inzet van AI bij twee corporate juridische inhouse-afdelingen en een groot advocatenkantoor. Dit om hun interne kennis beter te kunnen (her)gebruiken. Binnenkort kan ik jullie meer vertellen over dit ‘second brain’-project.

Structuur en cultuur aanpassen

Hoezeer ik ook aangenaam verrast ben door de omarming van AI, denk ik nog steeds dat de meeste advocatenkantoren terughoudend zullen zijn. Zij zullen óf de kat uit de boom kijken óf iedere kans aangrijpen om de risico’s van AI te benadrukken.

De gevestigde structuur en cultuur van de advocatenkantoren staat succesvolle implementatie van AI-initiatieven in de weg. Daarom zal de sector aanpassingen moeten doorvoeren in deze structuur en cultuur om optimaal te kunnen profiteren van AI.

Zo adviseer ik om het systeem van uurtje-factuurtje zo snel mogelijk achter ons te laten en over te stappen op een ander systeem van prijsstelling, gebaseerd op productdenken, zoals vaste prijzen voor een taak of project. Het aantal declarabele uren zal immers afnemen.

Stap op de AI-trein

Daarnaast is het belangrijk om meer andersoortige medewerkers aan te trekken. In de nabije toekomst zul je wellicht minder juristen nodig hebben, maar juist meer technologische kennis en vaardigheden om AI te kunnen beheren en ontwikkelen. Hier hoort bij dat je een meer open en innovatieve cultuur creëert, waarin niet alleen de juridische kennis, maar ook andere invalshoeken worden gewaardeerd.

Het is duidelijk: AI wordt omarmd, ook door de advocatuur, en zal zich snel verder ontwikkelen. Stap op deze (al rijdende) AI-trein, en zorg ervoor dat je niet achterblijft. Verdiep je in de risico’s, want die zijn er zeker. Betrouwbare AI vraagt expertise, openheid en doorlopende controle, maar vooral om bewust gebruik. Accepteer dat deze risico’s er zijn, maar laat je er niet door weerhouden de vele kansen van AI te benutten.